Hệ thống quản lý an toàn công nghệ tập trung vào việc nhận diện, phòng ngừa, kiểm soát và giảm thiểu hậu quả của các sự cố rò rỉ chất độc hại hay các nguồn năng lượng từ các vật chứa và có nguy cơ trở thành các thảm họa như cháy, nổ, thương vong lớn hoặc tử vong.
Hiệu quả của thực hiện của hệ thống PSM phụ thuộc rất lớn vào việc thiết lập và duy trì các rào cản hay các biện pháp bảo vệ nhằm ngăn ngừa sự rò rỉ của chất độc/ năng lượng hoặc giảm thiểu ảnh hưởng/ hậu quả lên con người, tài sản, môi trường do sự rò rỉ đó gây ra. Cách tiếp cận này thường được tiếp cận bằng phương pháp sử dụng giản đồ Bowtie, trong đó ngoài việc nhận diện toàn bộ các biện pháp cần thiết để ứng phó với sự cố, nó còn cho phép xác định các Thành tố an toàn trọng yếu (Safety Critical Elements – SCEs) với nhiệm vụ là ngăn ngừa và giảm thiểu hậu quả gây ra bởi các mối nguy tai nạn chính (Major Accident Hazards) hay MAHs.
Tính chất “trọng yếu” ở đây có thể hiểu là một khi SCE không thể thực hiện chức năng thiết kế của mình nó sẽ gây ra hoặc góp phần làm cho sự cố xảy ra; hoặc mục đích của SCE là ngăn ngừa hoặc giảm thiểu mức độ hậu quả của sự cố.
Hình 1: Minh họa cho Kỹ thuật Bowtie được sử dụng để xác định các biện pháp ngăn ngừa, giảm thiểu làm cơ sở xác định các SCEs.
Việc quản lý SCE chỉ bao gồm việc quản lý phẩn cứng và các thiết bị liên quan đến phần mềm hoặc hệ thống điều khiển và không quan tâm đến các biện pháp về mặt quy trình an toàn HSE.
Tại sao phải nhận diện SCEs cho hệ thống?
Việc nhận diện SCEs trong từng hệ thống nhằm mục đích:
- Xác định rõ ràng những hệ thống và cấu trúc nào được xem là quan trọng trong quản lý các rủi ro đi kèm với các mối nguy chính MAHs
- Thiết lập các hệ thống cho phép các SCEs được áp dụng và hoạt động trong suốt vòng đời của chúng.
Cách xác định SCEs?
Việc xác định các SCEs cho hệ thống của bạn trải qua một số bước. Quy trình xác định sẽ khác nhau giữa các công ty tùy theo mức độ phát triển của hệ thống quản lý an toàn, loại đánh giá rủi ro mà họ có, hoặc mức độ rủi ro tương đối của hệ thống. Cách tiếp cận phổ biến thường gồm 2 bước bên dưới:
Bước 1: Nhận diện các Mối nguy tai nạn chính (MAHs) trong công trình hay hệ thống
Việc nhận diện các MAHs thường được thực hiện bằng các phương pháp nhận diện rủi ro định tính hoặc định lượng:
Các phương pháp định tính bao gồm:
- Nhận diện mối nguy (HAZID)
- Mối nguy và khả năng vận hành (HAZOP)
- Nghiên cứu mối nguy trong các hoạt động đồng thời (SIMOPS)
Kỹ thuật bán định lượng:
- Phân tích các lớp bảo vệ (LOPA)
Kỹ thuật định lượng:
- Đánh giá rủi ro định lượng (QRA)
Kết quả từ những nghiên cứu này được ghi nhận trong Hazard Register hoặc Risk Register bao gồm tất cả các kịch bản sự cố chính có thể xảy ra trong/ trên công trình và được tích hợp vào Hồ sơ an toàn của công trình đó.
Bước 2: Xác định các thiết bị và hệ thống có thể ngăn ngừa hoặc giảm thiểu hậu quả/ tác động từ các sự cố chính.
Có nhiều cách xác định khác nhau tùy thuộc vào từng cá nhân đánh giá, nhưng cần phải xác định SCE sao cho nó có liên hệ trực tiếp tới MAHs, và cần xem xét kỹ rằng một thiết bị có tham gia vào một hay nhiều SCEs hay không.
Việc xác định SCEs thường được tiến hành dưới dạng Hội thảo Bowtie, thường được tổ chức ngay sau hội thảo nhận diện MAHs, trong đó có sự tham gia của một đội ngũ các chuyên gia có chuyên môn và kinh nghiệm. Hội thảo Bowtie thường sử dụng phần mềm Bowtie chuyên dụng (như là Bowtie XP) để việc ghi chép, trình chiếu và minh họa được thuận tiện, nhanh chóng và hiệu quả. Đội ngũ chuyên gia sẽ xem xét một danh sách hoàn chỉnh các thiết bị, sau đó đánh giá từng thiết bị về khả năng thực hiện chức năn ngăn ngừa hay giảm thiểu hay không.
Kết quả cuối cùng của quá trình cân nhắc và xem xét các thiết bị này phải được ghi nhận lại, trong đó nêu rõ tại sao thiết bị đó được xác định là có hoặc ko có chức năng an toàn trọng yếu khi áp dụng cho một mối nguy cụ thể.
Tiêu chuẩn của SCEs
Khi các SCE đã được xác định, công việc tiếp theo là đưa ra một quy chuẩn cho SCE, quy chuẩn này thường được gọi là Tiêu chuẩn hoạt động, trong đó thể hiện các yêu cầu sau:
- Mục tiêu chung của từng SCE;
- Phạm vi cơ khí của SCE/ các thiết bị của một hệ thống SCE;
- Các yêu cầu về Chức năng (nó phải làm gì?), Độ tin cậy/Tính khả dụng (xác xuất hoạt động thành công khi cần mà vẫn đảm bảo toàn vẹn về mặt cơ khí) và Tính độc lập/ tương tác, nhằm đảm bảo rằng SCE có thể đáp ứng được miêu tiêu yêu cầu; và
- Các thông tin tham khảo, như tài liệu hoặc/ và quy chuẩn thiết kế;
Các Tiêu chuẩn hoạt động này cho phép xác định các hạng mục trong hệ thống bảo trì nhằm đảm bảo chắc chắn SCEs hoạt động một cách chính xác và hiệu quả trong việc kiểm soát rủi ro do các tai nạn chính. Ngoài ra, các tiêu chuẩn này cũng là căn cứ xác định sự cần thiết phải thực hiện các hành động sữa chữa, khắc phục để phục hồi sự toàn vẹn của SCEs nếu có bất kỳ sự sai khác nào phát sinh hoặc được phát hiện.
