GIỚI THIỆU
Đánh giá HAZOP (Phân tích Nguy hiểm và Khả năng vận hành) đã được thực hiện trong nhiều nhà máy và công trình trong các năm qua; tuy nhiên, vẫn còn nhiều nhà quản lý và kỹ sư đang công tác trong một số lĩnh vực công nghiệp và sản xuất khác nhau chưa hiểu rõ về đánh giá HAZOP và các lợi ích về mặt an toàn của nó. Và khi kỹ sư được yêu cầu thực hiện hoặc tham gia đánh giá HAZOP thì trở nên lo lắng, không biết cần chuẩn bị hay làm gì. Bài viết này sẽ cung cấp các thông tin chung về đánh giá HAZOP, tính hiệu quả và hữu ích của nó đối với các nhà máy và công trình, giúp bạn nắm hiểu nhiều hơn về phương pháp này.
HAZOP được sử dụng để xác định các mối nguy điển hình hoặc các vấn đề liên quan đến khả năng vận hành trong giai đoạn thiết kế, lắp đặt và vận hành các nhà máy sản xuất và công nghiệp. Các mối nguy chính bao gồm việc rò rỉ các nguyên vật liệu hoặc nguồn năng lượng nguy hiểm. Điều này liên quan chặt chẽ đến việc đánh giá rủi ro và thẩm định an toàn các công trình. Mục tiêu của đánh giá này là chỉ ra các sự cố có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và an toàn của cộng đồng, an toàn của người lao động, thiệt hại kinh tế, môi trường và danh tiếng của nhà máy.
Trong đánh giá HAZOP, một cơ sở sản xuất hoặc công trình được chia thành các “node”. Mỗi node sẽ được rà soát dưới sự định hướng của một số từ dẫn như áp suất cao, áp suất thấp, lưu lượng thấp, lưu lượng cao, không có dòng chảy, dòng chảy ngược, v.v … Các từ dẫn này sẽ được xác định cụ thể cho từng hệ thống hoặc từng hoạt động riêng. Ví dụ, hoạt động vận hành, hoạt động thử nghiệm, v.v., mỗi nhóm đều có các từ dẫn riêng.
Một trong những mục đích chính của HAZOP là xác định các tình huống có thể dẫn đến việc phát tán các vật liệu nguy hiểm ra không khí bên ngoài, khiến công nhân và những người dân sinh sống xung quanh nhà máy gặp nguy hiểm. Do đó, luôn cần phải xác định, càng chính xác càng tốt, tất cả các hậu quả của các rủi ro được tạo ra từ mối nguy.
ĐÁNH GIÁ HAZOP
Việc đảm bảo rằng hội thảo đánh giá HAZOP luôn thực hiện đầy đủ phạm vi yêu cầu là một nhiệm vụ quan trọng. Thông thường, các đánh giá HAZOP không thực hiện hết toàn bộ phạm vi dự kiến ban đầu, nhưng cũng có khi lại vượt quá phạm vị đã xác định. Do đó, xác định rõ phạm vi là chìa khóa thành công cho đánh giá HAZOP.
Một yếu tố quan trọng khác để một đánh giá HAZOP thành công là “tất cả chế độ có thể có” trong vận hành, khởi động và tắt máy đối với thiết bị, máy móc, v.v., đều phải được xét đến. Máy móc, thiết bị hoặc cơ sở có các trạng thái hoạt động khác nhau như bình thường, một phần và trong tình huống khẩn cấp; và tất cả trạng thái hoạt động này đều cần được đánh giá và sử dụng các từ dẫn phù cho từng trạng thái hoạt động riêng. Cần chú ý đánh giá các trạng thái ít rõ ràng hơn, đặc biệt liên quan đến các tình huống dừng hoạt động khác nhau, chẳng hạn như các trường hợp dừng hoạt động bình thường và dừng khẩn cấp, khởi động lại và kết hợp các trường hợp.
Đánh giá HAZOP cần đảm bảo rằng tất cả các sai lệch so với thiết kế cơ sở và vận hành bình thường có thể xảy ra không chỉ được xác định trong phạm vi của đánh giá HAZOP, mà còn được xác định cho các hệ thống thượng nguồn và hạ nguồn.
Đối với các máy móc, thiết bị hoặc công trình lớn, đánh giá HAZOP thường được tiến hành theo từng giai đoạn của dự án. Cần theo dõi đầy đủ các vấn đề, hậu quả và những thứ có khả năng vượt ra khỏi dự đoán.
Việc theo dõi các khuyến nghị được đề xuất từ đánh giá HAZOP là một phần quan trọng của HAZOP. Tính hợp lệ và hiệu quả của đánh giá HAZOP sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu các khuyến nghị không được thực hiện và tuân theo.
Cần xác định mức độ ưu tiên cho tất cả các hành động kiến nghị. Sau khi mỗi đề xuất đã được xem xét, thì giải pháp theo mỗi đề xuất phải được ghi nhận lại trong tài liệu theo dõi và lưu trong hồ sơ. Các đề xuất có thể bao gồm các thay đổi về thiết kế, vận hành hoặc bảo trì bảo dưỡng để giảm bớt hoặc loại bỏ các sai lệch.
ĐỐI VỚI NGÀNH SẢN XUẤT THEO MẺ
Đối với các công ty sản xuất theo mẻ, quá trình sản xuất hoặc chế tạo diễn ra theo các bước tuần tự theo thời gian trong các mẻ rời rạc. Ví dụ, một mẻ nguyên liệu thô được đưa vào sản xuất, sau đó qua quá trình sản xuất và các sản phẩm và bất kỳ đầu ra nào khác sẽ được tạo ra. Việc sản xuất theo mẻ như vậy có thể được lặp đi lặp lại nhiều lần. Hoạt động theo mẻ thường được sử dụng trong các nhà máy sản xuất và cơ sở quy mô nhỏ hơn. Máy móc và phương tiện liên quan đến các hoạt động sản xuất theo mẻ cần được chú ý đặc biệt. Đã có nhiều mối nguy và rủi ro liên quan đến bất kỳ công nghệ sản xuất hàng loạt kiểu dạng này. Tất cả sự an toàn và rủi ro trong mỗi bước của công nghệ sản xuất hàng loạt và mỗi bước có thể ảnh hưởng như thế nào đến toàn bộ quy trình cần được đánh giá và thẩm tra một cách cẩn thận.
AN TOÀN VS. KHẢ NĂNG VẬN HÀNH
“Mối nguy” là bất kỳ điều kiện hay hành động nào có thể gây ra sự cố nghiệm trọng từ việc giải phóng các vật liệu độc hại hoặc nguy hiểm, nguồn năng lượng không kiểm soát được hoặc bất kỳ hành động nào có thể dẫn đến thương tích cho con người. Việc xác định các mối nguy là trọng tâm chính của đánh giá HAZOP. Tuy nhiên, HAZOP còn được kỳ vọng là sẽ xác định “các vấn đề liên quan đến khả năng vận hành” – là bất kỳ hoạt động nào trong phạm vi đánh giá HAZOP có thể gây ra ngừng hoạt động, đặc biệt là những hoạt động có thể dẫn đến vi phạm các quy định về môi trường, sức khỏe hoặc an toàn hoặc tác động tiêu cực đến lợi nhuận. HAZOP cần tập trung vào việc xác định các mối nguy và các vấn đề về khả năng vận hành.
